Systemisch leiderschap: wie of wat leidt?

De tweede blog uit een vierdelige serie over systemisch leiderschap.

Systemisch leiderschap

De belangrijkste toevoeging van alle varianten van systemisch leiderschap is dat je denkt vanuit systemen en niet vanuit personen, processen of producten.

Systeemleiderschap: de leider leidt (of denkt te leiden)

In het klassieke denken over leiderschap is de leider iemand die bepaalt wat er moet gebeuren, het is degene die bepaalt wat de grenzen zijn en wanneer iets goed of fout is. Leiderschap gaat óver iets. Je zou het ‘systeemleiderschap’ kunnen noemen: de leider en het systeem dat geleid wordt, zijn niet dezelfde. Het leiderschap is extern ten opzichte van het systeem. De leider ervaart zijn/haar omgeving als een context met veel onzekerheden en probeert die onzekerheden zo goed mogelijk ten opzichte van elkaar en het doel, te managen. Dit soort leiderschap heeft zich vanaf het begin van de industriële revolutie in hoog tempo ontwikkeld.

Systemisch kijken naar dit soort leiderschap gaat dan vaak over of de leider wel werkelijk de 1e positie inneemt (en of dit niet per ongeluk toch de oprichter is). Het gaat over of de leider zich goed met de oorsprong en de emerging future van de organisatie verbonden heeft. Het gaat over wat de leider allemaal bij de organisatie laat horen, en wat hij/zij misschien onbedoeld buitensluit. En over hoe de leider een dynamische uitwisseling met de omgeving georganiseerd heeft.

Er is iets geks aan de hand met dit soort leiderschap als je kijkt naar de persoon. Het heeft een grote aantrekkingskracht. Er wordt vaak tegen leiders opgekeken. Leiders kunnen zich gedrag permitteren dat anderen niet kunnen (tenzij het echt uit de hand loopt, dan treedt er een soort corrigerend mechanisme in werking). Leiders kunnen meer nemen uit systemen: ze krijgen meer betaald, worden beter verzorgd en worden beter behandeld dan anderen.

Misschien is ook het einde van dit soort leiderschap bereikt, net zoals veel andere concepten en waarheden hun einde lijken te bereiken. Meer dan ooit tevoren merken we hoe een individu eigenlijk niet bestaat. Systemisch werken heeft hier taal en vorm aangegeven. Iedereen die eens in een opstelling gestaan heeft, heeft gevoeld hoe de verbindingen met anderen nodig zijn om toegang te krijgen tot de eigen levensenergie.

Systeemmanifestatie: het systeem leidt de leider

Als je niet de positie van de leider (individu) centraal stelt maar het systeem zelf, dan ontstaat een heel ander beeld dat je ‘systeemmanifestatie’ zou kunnen noemen. Het is eigenlijk niet eens meer leiderschap, voor het gemak blijf ik dat nog wel zo noemen.

 De leider is de persoon die op dat moment beschikbaar is om namens het systeem iets te dragen. Om namens het systeem beslissingen te nemen. De leider manifesteert als het ware, wat er in potentie in het systeem aanwezig is. Het is niet iemand de normen of grenzen bepaalt maar iemand die een context organiseert waarin alles wat beschikbaar is, vrij kan stromen. Ideeën kunnen van alle kanten komen, weerstand is werkelijk informatie en het tempo is een gevolg, geen doel op zichzelf.

Deze leiders ervaren geen onzekerheid omdat ze gevoed zijn door heel andere informatie. Hun individuele bijdrage is de behendigheid om een brug te slaan tussen wat zij voelen wat waar is en klopt en waar andere mensen zijn. Ze stellen zich beschikbaar voor dit systeem maar zijn er niet van afhankelijk. Want de beschikbaarheid zou net zo goed voor een ander systeem kunnen gelden. Hun individuele zelfbeeld is niet afhankelijk van het succes van het systeem. Dat ze de 1e positie innemen is voor deze leiders hooguit een vermakelijke gedachte.

Er zijn veel voorbeelden te noemen van systeemleiderschap. Begin maar met alle namen die je te binnen schieten als het gaat over het omgaan met corona. Van systeemmanifestatie is juist door de aard ervan, het echter onmogelijk om namen of voorbeelden te noemen. Omdat het niet over de persoon gaat, het leiderschap komt hooguit via de persoon tot uitdrukking. Systeemmanifestatie uit zich vaak wel in schijnbaar toevallig samenvallen van omstandigen, talenten en aanwezigheid. 

Geloof niets, onderzoek het zelf

Voor een deel zijn het onrijpe gedachten die ik hier in deze blog met je deel. Ik vind het interessant om dit soort denkexperimenten te doen en te zien waar het me brengt. Ik ben dan ook uiterst bereid om het niet met mezelf eens te zijn. 

  • Wat klopt er? Wat herken je uit je eigen leven? En vooral ook: wat niet?
  • Wanneer was jijzelf een systeemleider?
  • Wanneer heb je systeemmanifestatie ervaren?

En:

  • waar wil je meer van?

Als je wilt kun je jouw gedachten delen in een reactie op deze blog.

meer
Rake Vragen

gratis
inspiratie

Volg alle blogs, video’s en podcasts van Siets Bakker over hoe zij Rake Vragen en systemisch werken gebruikt om een goed leven te leiden.

Je ontvangt iedere twee weken een mail met nieuwe inspiratie. Het is natuurlijk gratis en je kunt je elk moment afmelden.

Scroll naar boven