systemische cijfers

Systemische cijfers bestaan niet. Vanuit de systemische benadering zijn cijfers en feiten namelijk symptomen van iets anders. Het gaat niet om de cijfers zelf maar om wat ze proberen te vertellen. Een hoog ziekteverzuim hoeft in de systemische benadering helemaal niets te maken hebben met gezondheid.

Dit artikel dat ik op LinkedIn plaatste, vertelt hoe je juist wél cijfers kunt gebruiken en je systemische kennis kunt inzetten. Systemische cijfers dus.

Een artikel over iets wat niet bestaat?

Systemisch werk is fenomenologisch van aard. Dat betekent dat je vooral afgaat op wat je op dat moment waarneemt. Werken met cijfers, getallen en rapporten is een heel andere manier van werkwijze en kan op weinig enthousiasme rekenen in het systemische gedachtegoed. In dit artikel breng ik beide werelden bij elkaar.

Feiten over werk: Arbobalans. Wat staat er veel. Genoeg om in te verdwalen. En als je dan met een beetje met systemische ogen kijkt, zie je ook nog veel symptomen verstopt zitten in die cijfers. Hoe geef je cijfers als deze betekenis?

Simpel: je gebruikt zowel de informatie uit het analytische domein als de informatie uit het systemische domein. Het is niet zo moeilijk, het enige dat in de weg zit om dit te doen, zijn wij zelf. Mensen die van analytische benaderingen en informatie houden, wijzen de informatie uit het systemische domein af als subjectief, zweverig en onbetrouwbaar. Mensen die van de systemische benadering houden vinden het lastig de analytische informatie te gebruiken. Voor hen zijn de feiten en cijfers slechts indicatoren van iets anders, iets dat de cijfers overstijgt.

Het zijn twee totaal verschillende bronnen van informatie, die vanuit totaal verschillende waarheden werken. Wat in de ene bron belangrijk is, is in de andere bron volstrekte flauwekul of totaal irrelevant. Hoe het anders is, zie je in onderstaande figuur:

een uitleg van Siets Bakker

Systemische cijfers

Omdat de manier waarop iets waar wordt, in deze twee domeinen zo anders van aard is maken de meeste mensen slechts gebruik van één benadering als informatiebron. Alsof de eigen benadering zwakker wordt door de waarde van de andere benadering te erkennen.

Door informatie uit beide benaderingen te halen, verrijk je de informatie die je kunt gebruiken. Je hebt meer ter beschikking om je plan of besluit op te baseren.

0) Er is een trigger

Dat kan een rapport zijn als Arbobalans. Dan komt de trigger uit analytische domein. De trigger kan ook uit het systemische domein komen. Bijvoorbeeld doordat je ergens een onderbuikgevoel over hebt of -zoals succesvolle ondernemers weleens zeggen- doordat je als het ware ruikt dat er een kans is. Dat zijn triggers uit het systemische domein.

1) Meer weten

De trigger is de aanleiding om meer te willen weten. Marktonderzoek. Een probleem wordt gedefinieerd en de omstandigheden worden verkend. Dit bevindt zich op het analytische domein. Alleen als er voldoende momentum en energie is opgebouwd, heeft het zin om door te gaan. Als niemand zich interesseert voor het idee of het probleem wordt niet erkend, dan stopt het hier.

2) Op zoek naar systemische informatie

Sommige problemen zijn symptomen van iets heel anders. Als je alleen het probleem zelf oplost, komt er een kloon van het probleem terug. Meestal een klein beetje gemuteerd zodat je denkt dat het een nieuw probleem is. In de systemische benadering ga je niet op zoek naar meer informatie over het probleem zelf maar over de context (vaak ‘het grotere geheel’ genoemd), over waar het bijhoort en waar het mee verbonden is. 

3) Terug naar het analytische domein

De informatie uit stap 2 en stap 3 voeg je nu samen. Ook al komen ze uit totaal verschillende werelden. Met deze verrijkte informatie neem je op analytisch niveau een besluit of je maakt een plan. Alles wat je onderweg aan hindernissen tegenkomt, onderzoek je opnieuw in deze cyclus.

Onderstaand een schematische weergave:

Vragen stellen is een hele eenvoudige manier om informatie te verzamelen.

Analytische vragen

Analytische vragen gaan over specificaties van de omstandigheden. 

Voorbeelden van analytische vragen zijn:

  • heb je een voorbeeld?
  • wat gebeurde er precies en in welke volgorde?
  • wat is de eerst volgende stap?

Antwoorden op deze vragen geven je feitelijke informatie. Je krijgt een steeds preciezer beeld van de situatie.

Systemische vragen (Rake Vragen)

Vragen zijn als vorm heel geschikt om systemische informatie op te halen. De formulering van de vragen is anders dan die van analytische vragen. Bij analytische vragen zoom je vooral in op de omstandigheden, je wilt er meer van weten. Bij systemische vragen zoom je juist uit, je vragen hebben het karakter van een uitnodiging. 

Voorbeelden van systemische vragen zijn:

  • waar gaat het steeds niet over?
  • wat wordt er sterker door de huidige situatie?
  • voor wie of wat het hebben van dit probleem een goede oplossing?

Er is nog een extra voorwaarde om dit soort vragen echt tot informatie te laten leiden: je moet bereid zijn om alle antwoorden te aanvaarden. Als je hoopt op een bepaald antwoord of er zijn taboe’s of je wilt een antwoord niet onder ogen zien, dan sluit je als het ware de toegangspoort tot het systemische domein. Je antwoorden zullen plat en leeg aanvoelen.

Een (universele) serie Rake Vragen om verrijkte informatie te krijgen

Je kunt onderstaande serie Rake Vragen gebruiken om van het analytische domein, naar het systemische domein te gaan en te eindigen in het analytische domein om een plan te maken of besluit te nemen. Stel de vragen in de aangegeven volgorde.

  • Waar gaat het over?
  • Waar sta jij in relatie tot dit?
  • Wat hoort erbij? Wat nog meer?
  • Waar gaat het steeds niet over?
  • Waar zit de druk?
  • Waar zit het vermogen tot verandering?
  • Welke beweging is mogelijk?
  • Waar kan een eerste stap gezet worden? Hoe?

In onderstaande figuur zie je op welk domein iedere vraag zich richt:

Systemisch naar cijfers kijken

Ziekteverzuim wordt in systemische opleidingen vaak als voorbeeld gebruikt van hoe een disbalans tussen nemen en geven in organisaties weer hersteld wordt. Logisch dus om juist een rapport als Arbobalans te kiezen als voorbeeld materiaal. Kies een deel uit het rapport dat je raakt, dat dicht bij huis is. Geef de cijfers betekenis door ze te verrijken met je antwoorden uit beide domeinen.

Alles wat hierboven staat is één op één te vertalen naar andere soorten cijfers, bijvoorbeeld een begroting of een jaarverslag. Kies iets wat je aanspreekt of wat van invloed is op jouw leven en onderzoek waar het je brengt om er zo naar te kijken.

meer
Rake Vragen

gratis
inspiratie

Volg alle blogs, video’s en podcasts van Siets Bakker over hoe zij Rake Vragen en systemisch werken gebruikt om een goed leven te leiden.

Je ontvangt iedere twee weken een mail met nieuwe inspiratie. Het is natuurlijk gratis en je kunt je elk moment afmelden.

Scroll naar boven