Of ik mee wilde werken aan een initiatief van het Artsen Covid Collectief om het open gesprek te bevorderen. Of ik iets kon zeggen als vragen-expert over welke vragen je stelt (eigenlijk niet, het gaat meer over hoe je jezelf organiseert als je een vraag stelt en hoe je het antwoord ontvangt). Of dat via een interview kon.
‘Het mag ook anoniem’ zei de vraagsteller. Hij ving een stukje van mijn innerlijke dialoog op. ‘Nee’ zei ik. ‘Dat gaat niet. Je kunt niet een whitepaper maken over een open gesprek en dan een anoniem interview plaatsen’.
Ik vond het spannend. ‘Zo moet een coming out voelen’ dacht ik zelfs. Het is publiekelijk kleur bekennen in een tijd dat er goede kleuren en foute kleuren zijn, met de wetenschap dat de nuances online compleet verloren gaan.
Angst en stilstand helpen niet bij een open gesprek
Ze is uitgesproken over de coronamaatregelen, zoekt zelf met haar gezin naar manieren om het leefbaar te houden en staat bovenal voor een open gesprek in verbinding. Siets Bakker is organisatieadviseur en auteur van o.a. het boek Rake Vragen, een handleiding dat beweging brengt in situaties die vastzitten. Volledig toepasbaar op, laten we eens een zijstraat noemen: gesprekken over vaccinatie.
“Ik denk dat deze tijd ons leert dat we onderdeel zijn van een groter geheel, een systeem, een collectief. Alles wat je denkt en doet, draagt bij aan de kwaliteit en de gezondheid van dit systeem. Ik ben bereid om mee te werken [aan dit interview, red.], omdat ik geloof dat dit hieraan bijdraagt. Veel andere mensen geloven dat hun vaccinatie bijdraagt aan de gezondheid van het systeem, zelf geloof ik iets anders. Ik ben blij voor je als je kunt handelen naar waar je in gelooft, wat je ook gelooft.
Geloven of weten
Is het geloven of weten? Siets: “Ik denk dat niemand iets weet. We weten pas achteraf of iets een goede keuze was. Toen ik 40 werd, heb ik besloten dat ik geen keuzes meer uit angst zou maken. Me laten vaccineren zou een keuze zijn uit angst. En dat is altijd minder krachtig dan uit vertrouwen of uit liefde.”
Ondertussen komt haar dochter binnen, haar zoon laat zich ook even zien. Hoe gaat ze om met de coronamaatregelen die ook haar kinderen treffen? “Ik heb naar school een bericht gestuurd waarin ik als ouder mijn bezorgdheid uitspreek over dat ze de hele dag een mondkapje dragen. Daarnaast spreek ik met mijn dochter over haar grenzen: hoe lang we dit laten doorlopen? En hoe belastend is het voor haar om dit te doen?” Naast het gesprek te voeren met elkaar, zijn er de lessen die ze samen met haar man meegeeft: “Blijf bij jezelf, blijf voelen, blijf vragen en denken en als je een grens tegenkomt, deal ermee op een manier die passend is voor jou en dat grotere geheel.”
Voor Siets is de natuur een goed voorbeeld in het maken van keuzes en haar manier van leven. In de natuur is alles in beweging. “Er is niks dat door de natuur ontworpen is dat stilstaat. Planeten bewegen, elektronen bewegen, de aarde beweegt… in alles dat niet door mensen bedacht is, is beweging. Ik denk dan met mijn boerenverstand: dan is beweging meer natuurlijk dan stilstand.”
Het zijn goede vragen die ze stelt. “Waardoor wordt jouw keuze gevoed? Wordt je keuze gevoed door angst ‘als er maar niet dit gebeurt’? Angst is namelijk een vorm van stilstaan, niet van beweging.”
Veel mensen willen ook graag beweging zien, bij anderen. In hun denken, in het frame dat ze voor zichzelf hebben opgetuigd, in hún keuzes. Hoe kunnen we daar het beste mee omgaan?
Je levend blijven voelen
“Niemand hoeft hetzelfde te doen als ik. Maar ik kijk steeds naar hoe ik me levend kan blijven voelen.” Voor Siets is dat volgen waar ze nu in gelooft, met de mogelijkheid dat dit morgen anders is en daar oplossingen bij zoeken.
“Ik ga elke week gymmen met een stel vrouwen uit het dorp. Twee balsporten doen we, met veertien vrouwen. Een paar weken terug stond er ineens een BOA onze QR-codes te controleren. Een heftige ervaring, het voelde alsof ik een klap kreeg. Er was niemand die er problemen mee had dat wij als ongevaccineerden gingen balsporten, totdat de BOA daar stond.
Ik aanvaard dat er bij het leven risico’s horen
Samen met een andere vrouw heb ik besloten om direct te vertrekken. We zijn gaan wandelen en hebben ter plekke besloten ons lidmaatschap op te zeggen. De vorm van sporten was niet meer toegankelijk voor ons. En toen kwam er een appje binnen: ‘Nou, ze zijn weg hoor, jullie kunnen komen.’”
Ze laat even een pauze vallen. Niet veel later kwam er nog een appje uit die groep, van dezelfde persoon: ‘Ik vind eigenlijk dat als er regels zijn, dat we die moeten volgen. Dus jullie mogen niet meer meedoen.’ En ik vond het zo heftig, want nog geen uur daarvoor was er niks aan de hand, had niemand problemen met onze QR-loze aanwezigheid. Ik heb daar echt last van gehad. Vervolgens dacht ik: waar ging dat gymmen om? Om plezier, om spelen. Heb ik andere manieren om dat te krijgen? Ja, wel honderd. Dus nu tennis ik, buiten.”
Als ik op die plekken aanwezig mag zijn onder de voorwaarde dat ik me moet testen of vaccineren… dan ben ik deel van een samenleving waarin ik me niet vrij en gezond voel. Dan treed ik een wereld binnen waarin dit de voorwaarden zijn om erbij te horen. Ik geloof niet dat die voorwaarden gezond zijn. Ik wil dat niemand ziek wordt, maar ik aanvaard dat er bij het leven risico’s horen. Die vermijd ik niet, ik leef ermee.”
Aanwezig zijn bij jezelf
In een tijd waarin de meningen je om de oren vliegen en een gesprek al snel een discussie wordt, is het belangrijk om bij jezelf aanwezig te blijven. Om je niet te laten meevoeren op de emoties van de ander, maar jezelf te blijven voelen. Zeker in gesprekken met mensen die dichtbij je staan. Siets heeft zichzelf aangeleerd om eerst bij zichzelf in te checken voor ze het open gesprek in gaat, of welk gesprek dan ook.
“Ik check eerst bij mezelf of ik aanwezig ben en voor hoeveel procent. Is mijn aandacht nog elders? Of ben ik hier? Ik hoef niet 100% aanwezig te zijn, dit kan ook 70% zijn en dat kan ook voldoende zijn. Dan check ik of ik mijn lichaam kan voelen. Zoja, dan ben ik in het hier en nu. Als ik mijn lichaam niet kan voelen, is dat vaak omdat ik denk ‘Ik heb er geen zin in, ik zie er tegenop, ik vind het te eng…’, ik zet het dan vast en kan er niet echt bij zijn. Dat zijn de momenten waarop je gemakkelijk jezelf verliest.
Laatst had ik een podcast opname met Giel Beelen, dat vond ik spannend. Ik wist dat veel mensen me gaan horen. Mijn belangrijkste voorbereiding voor dat gesprek was: hoe zorg ik dat ik in de grootst mogelijke staat van ontspanning ben zodat ik toegang heb tot al mijn vermogens?
Vervolgens besteed ik aandacht aan de context. Waarom zitten we hier bij elkaar en wat zitten we hier te doen? Aandacht besteden aan de context betekent eigenlijk ook: verbinden met het collectief. Waar zijn we deel van dat jou en mij als individuen ontstijgt? En als ik die twee stappen gezet heb, dan ben ik beschikbaar om jou te ontmoeten. Veel mensen richten zich direct heel sterk op de ander, zonder die eerste twee stappen te zetten.”
Gerichte aandacht voor jezelf en daarna voor de context brengt je al heel ver maar er is nóg meer te halen: een echte vraag en bereidheid om alle antwoorden te ontvangen brengen verbinding op de diepere lagen. “Je kunt een vraag stellen om een antwoord te krijgen… of om verbinding te maken en beweging te brengen. Wanneer je bijvoorbeeld vraagt naar iemands vaccinatiekeuze, check dan eerst bij jezelf: waarom vraag ik dit? Wat is het dat ik doe met mijn vraag?
Uitnodigen
Als je in je vraag meeneemt dat je geïnteresseerd bent in hoe iemand denkt en op basis waarvan iemand dat besloten heeft…, dan wordt het interessant. Want dan ga je iets horen wat je misschien nog helemaal niet wist. Als ik mensen ontmoet, gaan ze ervan uit dat mijn keuzes hetzelfde zijn als die van hen. Zonder me iets te vragen. Ik snap het, want dat is comfortabel en er is geen risico, maar dan gebeurt er ook niks.”
“Je weet wanneer iets een uitnodiging is wanneer alle antwoorden er mogen zijn. Als je innerlijk tegen jezelf zegt: dit is mijn vraag en het maakt me niet uit wat je antwoord is. Het is iets waar je in je hart ruimte voor maakt.”
Volgens Siets is de beste strategie om elkaar uit te nodigen in een gesprek, dat de aard waarmee je in contact bent die van een uitnodiging is. Een uitnodiging om open te staan voor datgene dat iemand te vertellen heeft. “Je weet wanneer iets een uitnodiging is wanneer alle antwoorden er mogen zijn. Als je innerlijk tegen jezelf zegt: dit is mijn vraag en het maakt me niet uit wat je antwoord is. Het is iets waar je in je hart ruimte voor maakt. En als je het moeilijk vindt om daar ruimte voor te maken, doe het dan alleen voor de komende drie minuten. Kijk wat het je brengt.”
Wat wil ze tot slot nog meegeven? “Blijf in contact met jezelf. Zorg dat je in staat blijft om te bewegen. Het kan zijn dat je iets leest of hoort waardoor je toch denkt: oja, het is toch nog anders. Niet omdat je wil dat het anders is, maar dat het een indicator is van dat je open en in beweging blijft. Het wordt makkelijker wanneer je voelt dat je deel uitmaakt van iets groters.”