Het klassieke begrippenkader, jargon en denkwijzen van systemisch werken is soms wat stroef maar de kennis is eigenlijk veel natuurlijker dan je denkt. En dus makkelijker dan je verwacht. Je zult veel herkennen, alsof je het weer herinnert.
Onderstroom: veel makkelijker dan je denkt
Rake Vragen richten zich op die onderstroom. Dat doe je door Rake Vragen te stellen: vragen die zich richten op de onderstroom van de werkelijkheid, op de systeemlaag. Het directe effect is dat je meer resultaat haalt met minder inspanning. Want dat wat je doet, is precies het goede. Wat vastzat komt los en het proces gaat als vanzelf weer stromen.
Waarom iedere professional kennis moet hebben van systemen, bovenstroom en onderstroom
Kijk om je heen. Alles is met elkaar verbonden. Het feit dat jij dit artikel leest, is een gevolg van onze verbondenheid. Via welke weg dan ook. De verbindingen van nu zijn niet meer zo zichtbaar en controleerbaar als dat het in de tijd van Mintzberg was.
Informatie, contacten en ideeën stromen vrijelijk. Er is op de wereld een ongekende uitwisseling van energie en kennis gaande. Kennis van die verbindingen, hoe dat stroomt via onderstroom en bovenstroom en op welke manier je daarop kunt interveniëren, is onontbeerlijk in deze tijd.
Het verschil tussen de bovenstroom en de onderstroom
Systemen communiceren onder andere via symptomen. Via symptomen laten systemen merken hoe het met ze gaat. Als het goed gaat, is er flow, alles lijkt te lukken. Als het niet goed gaat, kosten zaken te veel moeite. De focus is verzwakt. Je bent aan het ploeteren.
Systemen laten ‘verstoppingingen’ zien in de vorm van symptomen en signalen. Het symptoom of signaal, ervaren we als een probleem. Maar eigenlijk is het een oplossing. Een oplossing op de laag van de onderstroom. Oplossingen op de bovenstroom helpen slechts tijdelijk, de bron blijft namelijk bestaan.
Het is te vergelijken met hout dat je wilt schilderen: je schuurt het oppervlak, je gebruikt kwasten van het beste materiaal en de verf is van de hoogste kwaliteit. Maar als het hout vanbinnen nat is, laat de verf toch weer los.
Hoe je weet dat oplossingen op de onderstroom nodig zijn
Iedereen heeft een aangeboren antenne voor wat wel en niet klopt. En heel vaak wordt de informatie uit je antenne, overschreven door cognitieve informatie. Met alleen cognitieve informatie, redt je het niet meer in deze tijd. Ook informatie van andere bronnen is nodig. En bruikbaar!
Met onze aangeboren antenne is het eigenlijk heel gemakkelijk om de onderstroom waar te nemen. Het is vaak meer een kwestie van de antenne ontdoen van alle bagage die je in je leven verzameld hebt. Het waarnemen van de onderstroom vraagt dat je bereid bent om alles te zien. Ook dat wat je niet wilt, waar je mogelijk last van gaat krijgen of wat tegengesteld lijkt aan wat je wilt bereiken.
Zodra je antenne je vertelt dat er meer aan de hand is, ook al weet je niet wat, kijk dan naar de onderstroom. Baat het niet, schaadt het niet! En wanneer je herhalingen ziet, ook dan is veel effectiever om op de onderstroom te interveniëren.
De onderstroom beïnvloeden
De makkelijkste manier om op de onderstroom te beïnvloeden is het stellen van vragen. Want een vraag stellen, dat kan altijd! Stel vragen om te verkennen wat er zich op de onderstroom afspeelt.
Vragen die veel gesteld worden
- hoe denk je je doel te bereiken?
- Waarom is X op manier Y gegaan?
- Wat is je eerste stap?
Dit zijn stuk voor stuk goede vragen. Goede vragen die zich op de bovenstroom richten. Dat werkt heel goed. Het zijn goede vragen als ze een probleem oplossen dat niet ergens in de onderstroom, een oplossing voor is. Want dan lossen deze vragen slechts een symptoom op. En als je een symptoom oplost, dan krijg je van het systeem gewoon een nieuw symptoom terug. De verf laat los.
Stel vragen die zich richten zich op de onderstroom, Rake Vragen. Dit soort vragen richt zich op de onderstroom. Een uitgangspunt bij Rake Vragen, dat de huidige situatie de best mogelijke oplossing is. De huidige situatie is het best mogelijke antwoord op problemen van eerder. Omdat je in de toekomst iets anders wilt, gebruik je Rake Vragen om te ontdekken wat er zich in de onderstroom afspeelt.
Waar zet jij op in als je vragen stelt? Over welk soort vragen ben je heel tevreden? Houd deze vragen vooral! Verander ze niet. Ze zijn de optelsom van alles wat je tot dusver geleerd hebt. En voeg deze kennis van de Rake Vragen toe.
Voorbeelden van Rake Vragen
- Voor wat is de huidige situatie de bést mogelijke oplossing?
- Wat wordt er niet gezien?
- Waar moet de toestemming voor het nieuwe vandaan komen?
